Cyfrowe opracowanie bazy danych EURUS

Baza danych EURUS obejmuje zabytki kultury materialnej ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej i łączy dwa podstawowe elementy – opisowe i wizualne. Trzon części opisowej stanowi elektroniczny słownik zabytków (architektura sakralna, świecka, obronna itp.), który poprzez ujednolicone noty katalogowe stanowić będzie podstawę opisu poszczególnych fotografii. Wersja online bazy to obecnie około 11 500 haseł katalogowych. Część haseł katalogu zabytków zawiera podlinkowane wizerunki cyfrowe archiwalnych fotografii dokumentacyjnych w liczbie ok. 55 000 sztuk. Pozostałe hasła będą uzupełniane o wizerunki w miarę postępu prac nad rozwojem bazy. Każde z haseł elektronicznego katalogu, poza zasadniczym tekstem opisu historyczno-artystycznego (w objętości ok. 1000 znaków, w uzasadnionych przypadkach objętość haseł została podwojona), zawiera wybór bibliografii (trzy pozycje), nazwę historyczną miejscowości, nazwę w obecnym języku narodowym, przynależność terytorialną (państwo, województwo, powiat), koordynaty geograficzne oraz mapę w formacie Open Street Maps z oznaczeniem zabytku. Uzupełnieniem haseł katalogu jest rozbudowany indeks artystów i rzemieślników związanych z opisywanymi zabytkami.

Udostępnienie na serwerze online elektronicznej wersji katalogu daje możliwość stałego wprowadzania zmian i jego rozbudowywania, co od samego początku było zamierzonym działaniem. Otwartość i modułowość układu bazy danych umożliwia niemal nieograniczone możliwości jej rozwoju, jak również aktualizacji i weryfikacji wprowadzonych danych.

Ułatwieniem korzystania z bazy danych poza pełnotekstową wyszukiwarką jest aplikacja aktywnej mapy ze wskazaniem zabytków, z możliwością wejścia do poszczególnych haseł słownika i zasobu ilustracji. Tak szeroko zarysowane ramy programu mają zarówno walor naukowo-poznawczy, dokumentacyjny, jak i edytorski oraz katalogowy. Opracowanie bazy danych fotografii dokumentacyjnych ze zbiorów instytucji, które na nowo zapoczątkowały badania nad sztuką ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej po roku 1989, było przedsięwzięciem niezbędnym. Stworzenie profesjonalnej bazy danych jest odpowiedzią na ten wielokrotnie zgłaszany przez liczne środowiska humanistów postulat. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości cyfrowa baza danych EURUS stanie się nie tylko wygodnym narzędziem dla naukowców, ale i platformą popularyzacji wyników badań - taką możliwość daje formuła katalogu zabytków. Opracowanie syntetycznego katalogu zabytków z terenów ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej oraz zebranie w jednym miejscu fotografii dokumentacyjnych (wraz ze słownikiem fotografów) i słownika zabytków (wspomaganego rozbudowanym indeksem artystów i rzemieślników) jest wygodnym, w pełni profesjonalnym, naukowym narzędziem dla szerokiego grona odbiorców zajmujących się dziedzictwem kulturowym tego obszaru. Poszczególne noty katalogowe będą mogły być wykorzystywane jako referencyjny opis do tworzenia not inwentarzowych, katalogów zbiorów bibliotecznych, muzealnych polskich instytucji kultury i nauki itp., a także kolekcji prywatnych. W przyszłości baza danych EURUS może być rozszerzana nie tylko o fotografie, ale innego typu wizerunki (grafiki, obrazy etc.), stając się centralnym repozytorium ikonografii ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Mamy nadzieję, że prezentowana baza danych będzie jednym z ważniejszych narzędzi badawczych dla przedstawicieli szerokiego spektrum humanistycznych dyscyplin naukowych z Polski i krajów ościennych.

Układ bazy danych

Baza danych w pełnej wersji jest dostępna w internecie, w wersji zmniejszonej - ze względu na ograniczenia techniczne nośnika informacji, jakim jest płyta DVD - została dołączona na nośniku elektronicznym do niniejszej publikacji. Nie chcieliśmy udostępniać wersji z wyborem ilustracji. Zamiast tego w polu „Fotografie” zostały umieszczone aktywne linki umożliwiające podgląd zdjęć znajdujących się w wersji online, pod warunkiem dostępu do sieci internetowej. Z powodów technicznych wersja na DVD ma również ograniczone możliwości wyszukiwania, tzn. umożliwia wyszukiwanie w obrębie poszczególnych zakładek i pól, tj. „Zabytek” (pola: nazwa miejscowości, określenie obiektu, opis, bibliografia, miejscowość, określenie obiektu (tytuł), fotografowie, artyści). Wersja dostępna online zaopatrzona jest dodatkowo w wyszukiwarkę pełnotekstową. W zakładce „Ustawienia” znajdują się opcje przeszukiwania „Tylko ze zdjęciami” i „Tylko bez zdjęć”. Układ bazy, podzielonej na dwie zasadnicze części, zawierać będzie następujące elementy. Zakładkę „Zabytek” i „Fotografie”. Podstawowym elementem składowym bazy jest hasło katalogu zabytków, które jest równoznaczne z pojedynczym rekordem.

W zakładce „Zabytek” znajdują się pola odnoszące się do jego identyfikacji oraz hasło katalogowe wraz z przynależnymi odnośnikami. Katalog zabytków ma układ topograficzny, nadrzędnym polem jest nazwa miejscowości w języku polskim, podano również nazwę miejscowości w języku narodowym, obecnie obowiązującym na terenie, gdzie położony jest opisywany zabytek. W osobnym polu znajduje się informacja o przynależności państwowej, a także dookreślenie przynależności terytorialnej, a więc województwo (obwód) i powiat lub inna jednostka obecnego podziału terytorialnego. Uzupełnieniem tej części są koordynaty geograficzne (długość i szerokość geograficzna) oraz mapa w formacie Open Street Maps z zaznaczeniem danego zabytku. W polu „Opis” umieszczone zostało syntetyczne hasło z opisem historyczno-artystycznym obiektu. Jeżeli w opisie zabytku pojawiają się nazwiska artystów i wykonawców związanych z omawianym obiektem, to mają one charakter hiperłącza odsyłającego do indeksu artystów i wykonawców, gdzie każdy z nich ma krótki biogram. Każde z haseł (rekordów) katalogu zabytku posiada odsyłacze bibliograficzne, z wyborem najważniejszych pozycji.

W zakładce „Fotografie” umieszczony został cyfrowy wizerunek zdigitalizowanej fotografii, a w przynależnych tej zakładce polach szczegółowe informacje, tj. miejscowość, tytuł zdjęcia, technika, fotograf, datowanie, miejsce przechowywania, numer inwentarzowy. Wszelkie informacje dodatkowe odnoszące się do konkretnego wizerunku, zostały umieszczone w polu „Uwagi”. Informacje w polu „Fotograf” za pomocą hiperłącza przekierowują do słownika fotografów, gdzie zamieszczono ich krótkie biogramy. W wersji drukowanej słownik fotografów został dodatkowo opatrzony bibliografią oraz wykazem źródeł.

W „Menu” znajdują się zakładki: „Wprowadzenie”, „Kontakt” oraz trzy przeglądarki „Zabytek”, „Artyści i wykonawcy” (rozbudowany indeks o charakterze słownikowym, liczący blisko 2000 nazwisk, w którym znajdują się krótkie hasła dotyczące wymienionych w hasłach zabytków wykonawcach), „Fotografowie” (krótkie biogramy wszystkich zidentyfikowanych fotografów liczący ponad 100 pozycji) oraz „Skróty” (rozwinięcie zastosowanych w bazie skrótów nazw instytucji).

Bazę danych można przeszukiwać według pól: nazwa miejscowości (polska i w obecnym języku narodowym), tytuł, fotograf. Wersja dostępna online zaopatrzona jest dodatkowo w wyszukiwarkę pełnotekstową. W zakładce „Ustawienia” znajdują się opcje przeszukiwania „Tylko ze zdjęciem” i „Tylko bez zdjęć”.

Baza dostępna jest na stronie internetowej projektu, gdzie, mamy nadzieję, będzie sukcesywnie uzupełniana i rozbudowywana.